Don Duyns, een van Nederlands meest gespeelde toneelschrijvers en scenaristen, en sinds vele jaren docent op de Schrijfopleiding, schreef de eerste Nationale Theatertekst. Afgelopen tijd is zijn stuk Water en vuur verscheidene malen door het hele land opgevoerd. Wij spraken Don over zijn stuk, het schrijfproces, en het belang van deze schrijfopdracht voor het Nederlandse theater.

Vanaf 2021 laat het Nationaal Theaterweekend ieder jaar een nieuwe theatertekst schrijven, die rechtenvrij ter beschikking wordt gesteld aan alle theatergroepen van Nederland. De Nationale Theatertekst dus, en Don Duyns, docent drama- en scenaroschrijven bij Writing for Performance, is dus de eerste schrijver die deze opdracht ontving. Het doel: een impuls geven aan de Nederlandse toneelschrijfkunst én aan samenwerking tussen amateur- en professionele kunsten en theaters.

‘Ik vond het ontzettend eervol om deze opdracht als eerste toneelschrijver te krijgen van de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten,’ vertelt Don aan ons. ‘Er is natuurlijk al lang een Boekenweekgeschenk en een essaygeschenk en sinds een tijdje ook een poëziegeschenk, dus terecht dat dit er nu ook voor theater is. Het verschil is dat deze tekst er primair is voor de (amateur)gezelschappen. Die mogen ‘m rechtenvrij opvoeren of voorlezen tijdens het Nationaal Theaterweekend.’

De thematiek van de Nationale Theatertekst moet aansluiten bij het thema van de Boekenweek. Voor 2021 was dit ‘Tweestrijd’. Don Duyns schreef het stuk Water & vuur, een moderne zedenschets over het Nederland van nu, geplaatst in de microkosmos van een lokaal buurthuis. ‘Ik heb echt geprobeerd een dwarsdoorsnede van Nederland met al zijn kleinburgelijkheid neer te zetten, dus dat blijft nog wel even relevant,’ vertelt Don. ‘Want ik denk dat een volksaard maar moeilijk of zelfs niet verandert. Het is ook een heel ander stuk dan bv. de familievoorstellingen die ik normaal schrijf. De dialoog is ‘kaler’ en de mensen zijn geen sprookjesfiguren, maar eerder onze buren of familieleden.’

Op de vraag hoe het schrijven van het stuk verliep, antwoordt Don: ‘Het was dus eervol om deze opdracht te krijgen, maar ook stressvol, want ik had maar een paar maanden om een tekst voor een hoop personages te bedenken. Ik had al snel de eerste zin: “Zet jij alles klaar?”. Na wat herschrijvingen is dat inmiddels de twintigste zin. En ik bedacht de setting van een buurthuis, waar aan een toneelstuk wordt gerepeteerd, maar ook bijvoorbeeld jassen worden ingezameld voor asielzoekers. De toon is magisch-realistisch, geloof ik.’

Wat betekent deze nieuwe jaarlijkse schrijfopdracht nou voor het theater in Nederland? ‘Het is top dat deze opdracht er nu is, en ik hoop dat deze traditie nog lang blijft bestaan,’ vertelt Don. ‘Kijk, ik was de eerste, maar het stikt in Nederland inmiddels van de goede en interessante toneelschrijvers; mede dankzij het bestaan van opleidingen als Writing for Performance.’

Het oorspronkelijke plan, dat Water en vuur tijdens het Nationale Theaterweekend als een ‘estafette-lezing’ zou worden opgevoerd, kon door corona niet helemaal worden gerealiseerd. ‘Maar er zijn wel meerdere lezingen geweest in het hele land, en er is een Friese vertaling van het stuk gemaakt, Wetter en Fjoer. Ik hoop dat het stuk ‘repertoire’ houdt, dus dat groepen het stuk later nog gaan opvoeren.’

Hier vind je het stuk Water en vuur in het Hollands, en hier in het Fries.