Welke kleur heeft de Maan?
Tijdens mijn studie aan de HKU ontwikkelde ik een interesse voor het onderwijs op de basisschool. Mijn eindregie ‘Welke kleur heeft de Maan?’ 4+ is een voorstelling die gespeeld wordt op de basisschool, in de gymzaal, het klaslokaal of op het schoolplein.
Lena:
‘Wind, kan jij mij naar de Maan waaien? Of, kan je mij zelf leren naar de Maan te waaien?’
Wind:
‘Hmmmmm… Dat wil ik je wel leren.’
‘Welke kleur heeft de Maan?’ is een voorstelling voor de doelgroep 4+ waarin Lena op reis gaat naar de Maan. Onderweg zoekt ze antwoorden door te praten met de Boom, te dansen met de Wind en te schreeuwen van de Berg. Om zo uiteindelijk aan de maan haar vraag te kunnen stellen, ‘Lieve Maan, welke kleur ben jij?’
De voorstelling gaat over, nieuwsgierigheid, de natuur en verwondering. Wat vragen wij ons allemaal af? Schijnt de zon voor ons? Wat vindt de wind de fijnste plek om te waaien? En welke kleur heeft de Maan?
Boom:
Ja, hij staat wat verderop. Die lieve, mooie perenboom. Ik ben verliefd op hem.
Lena:
De perenboom ook op jou?
Boom:
Ik hoop het.
Lena:
Hebben jullie al gekust?!
Tijdens de voorstelling worden de kinderen meegenomen in hun verbeelding. Door prikkelende vragen in teksten te verwerken en gebruik te maken van een verbeeldend decor en muziek belanden zij in hun eigen fantasie. Ook maken de kinderen kennis met het vraagstuk ‘hoe gaan wij om met de natuur?’. De voorstelling is gericht op kinderen vanaf 4 tot en met 8 jaar oud (onderbouw & middenbouw), maar je bent natuurlijk nooit te oud om een voorstelling te zien die je nieuwsgierigheid aanwakkert.
De voorstelling in combinatie met de het educatie materiaal wat ik erbij heb gecreëerd kan op de basisschool vallen onder burgerschap. Het wordt steeds belangrijker om burgerschap een duidelijker karakter te geven op de basisschool, onze voorstelling is hier een leuke en zeer leerzame toevoeging voor!
Lena:
Hallo
Berg:
Hallo pallo kallo vallo
Lena:
Is jouw echo kapot? Je zegt allemaal rare woorden in plaats van dat je het dubbel zegt.
Berg:
legt knegt vlegt. Ja, helaas is hij een tijd geleden gebroken. En nu kan ik alleen nog maar andere niet en wel bestaande woorden zeggen aan het einde van mijn zin in kin gin.
Naast de toevoeging aan het burgerschap daagt de voorstelling en het educatie materiaal de kinderen ook uit binnen filosofie en verbeelding. Er wordt namelijk een nieuwe wereld gecreëerd waarin de appelboom verliefd is op de perenboom, je met de zon kan praten en kan dansen met de wind.
Met wie zou jij het liefst willen praten? De Zon, de Zee of de Wind?
Vanuit deze vraag gaan de kinderen in het educatie materiaal op creatief onderzoek uit, samen met de klas, in kleinere groepjes en individueel. De kinderen leren over het personage dat zij gekozen hebben om mee te praten en kunnen zo aan het einde van de les een heldere vraag bedenken. Met deze vraag kunnen zij de natuur in gaan en zo verder op onderzoek uit.
Lena:
Lieve maan
Ik heb voor jou nu nog een vraag
zo voor het slapengaan
Als ik straks mijn ogen sluit
Klopt het dan dat jij over mij waakt?
En maan is het bij jou altijd nacht?
En wat heeft ervoor gezorgd
Wat heeft jou zo ver weggebracht?
| Regie en concept | Evelien van der Zee |
| Tekst | ‘Welke kleur heeft de Maan?’ – Marlotte Frowijn |
| Spelers | Tom de Ronde & Lena van der Zee |
Scriptie
Tijdens het afstudeerjaar schreef ik mijn eindonderzoek over een onderwerp dat ik erg belangrijk vind, namelijk het bespreken van maatschappelijke thema’s op de basisschool. Ik creëerde een voorbeeldles voor het bespreken van maatschappelijke thema’s, waarin theater een grote rol speelt. Ben je benieuwd? Lees dan hieronder de inleiding van mijn onderzoek. Nog steeds benieuwd? Stuur mij een mailtje en ontvang het gehele onderzoek!
Beste lezer,
ik ben een docerend theatermaker, nieuwsgierig, enorm geïnteresseerd in het onderwijssysteem en schrijfster van het onderzoek dat u aan het lezen bent.
Op het moment dat ik dit onderzoek schrijf ben ik ook maker van de voorstelling ‘Welke kleur heeft de Maan?’, een filosofische kindervoorstelling voor de doelgroep 4 tot en met 6 jaar oud. In mijn voorstelling speelt de natuur een grote rol. Ik merk dat ik het belangrijk vind om kinderen mee te geven hoe belangrijk en goed de natuur voor ons is en ook dat we hier goed mee om moeten gaan. Door middel van deze voorstelling wil ik hen een stapje dichter bij dat idee brengen. Om dit nog gerichter over te brengen ga ik educatie materiaal maken over duurzaamheid. Ik wil gaan onderzoeken hoe ik dit materiaal kan creëren. Daarnaast ben ik ook benieuwd hoe verschillende werkvormen uit het theater mij bij het maken van dit educatie materiaal kunnen helpen.
Duurzaam omgaan met de natuur is niet het enige maatschappelijke thema dat ik zou willen bespreken. Ik vind dat thema’s zoals armoede en diversiteit ook besproken kunnen worden in een (theater)les. Mijn interesse en motivatie hiervoor zijn groot. Naar mijn mening horen namelijk de vragen die bij het leven horen in het hedendaagse onderwijs thuis. Vragen die uit de maatschappij komen en vragen over onze samenleving. Ik wil onderzoeken hoe ik een theaterles kan creëren over een maatschappelijk thema voor de onderbouw van de basisschool. Zodat ik uiteindelijk een voorbeeldles kan maken die ingezet wordt voor het bespreken van maatschappelijke thema’s in de onderbouw. Mijn motivatie licht ik hieronder verder toe.
Ten eerste voel ik de urgentie om de creatieve kennis die ik heb opgedaan tijdens mijn opleiding, docerend theatermaker, in het hedendaagse onderwijs een plek te geven. Dit omdat het naar mijn mening het onderwijs van nu een twist kan geven, het theater bevat namelijk andere werkvormen om te leren. Ik zou deze twee werelden graag nog meer willen integreren. Om deze reden wil ik leren hoe ik thema’s die ik belangrijk vind en die mij aangrijpen in een theaterles kan verwerken voor kinderen van 4 tot 6 jaar. Kinderen in deze leeftijdsgroep zijn nieuwsgierig en nog vol verbeelding. Dit kreeg ik mee tijdens het repetitieproces van mijn voorstelling ‘Welke kleur heeft de Maan?’. Met een aantal leerlingen uit de onderbouw voerde ik een gesprek over de natuur, de bomen, de zon en de zee. Hun nieuwsgierigheid naar deze figuren en de verbeelding die hierbij kwam kijken verraste mij. “Is de zon niet heel alleen?” “Voelt een boom of een bloem iets?” Geweldige vragen om een les aan te koppelen over het maatschappelijke thema duurzaamheid en de omgang met de natuur. Een inkijkje in hun denkwereld waar nog volop alles ontwikkeld vond ik erg waardevol. Ik hoop met dit leerproces en met de uitkomsten en aanbevelingen van mijn onderzoek collega theaterdocenten en klasdocenten te inspireren en tools te bieden om hiermee aan de slag te gaan.
Ten tweede is er in het onderwijs sinds eind 2020 een nieuwe wetgeving die aangeeft dat het vak ‘burgerschap’ op de bassischool een duidelijker karakter moet krijgen. De kerndoelen van burgerschap zijn in het basisonderwijs ondergebracht bij het leergebied ‘Oriëntatie op jezelf en op de wereld’, ook wel wereldoriëntatie genoemd. De kerndoelen van wereldoriëntatie gaan bijvoorbeeld over respectvol omgaan met diversiteit en het beheersen van bepaalde maatschappelijke en sociale competenties. Burgerschap is sinds 2006 een onderdeel van het onderwijs, alleen blijken de skills die hierbij horen bij leerlingen in Nederland minder ontwikkeld te zijn. Dit samen met de onduidelijkheid van het vak heeft ervoor gezorgd dat minister Slob het wetsvoorstel ‘Verduidelijking burgerschap in het funderend onderwijs’ naar de Tweede Kamer stuurde. Het wetvoorstel is eind 2020 aangenomen. (PO Raad, bezocht op: 18-3-2021)
In gesprek met Themba Schmitz, coördinator cultuureducatie Servicebureau Onderwijs & Cultuur, hoor ik dat na de ingang van dit wetsvoorstel er op verschillende scholen onderzoek is gedaan naar hun visie over burgerschap. Hieruit bleek dat veel scholen daar nog niet ingedoken waren. Nu het een verplicht onderdeel wordt door het nieuwe wetsvoorstel worden scholen gestimuleerd hiernaar te kijken. Schmitz vertelt mij dat mijn onderzoek op een goed moment komt, aangezien hier hoogstwaarschijnlijk vraag naar gaat zijn. (Themba Schmitz, persoonlijk interview, 17-3-2021)
Ten derde ben ik ervan overtuigd dat er op elke basisschool theaterles moet komen, aangezien dat de plek is waar met de juiste (theater) middelen kinderen op een jonge leeftijd, op een behapbare manier, over bepaalde thematieken en vraagstukken kunnen leren. Vandaag de dag zijn er maar weinig basisscholen waar theaterles wordt gegeven. Wanneer er theaterles wordt gegeven is dit meestal gericht op acteer/presentatie oefeningen die leiden tot het spelen van een scène. Ik zie een les voor mij die kinderen leert dat je een eigen mening hebt en dat je die kan ontwikkelen. Dat anderen ook een eigen mening hebben en om die te accepteren, bevragen of bekritiseren. Met andere woorden een les met een duidelijk thema die je leert vanuit verschillende perspectieven te kijken. Dit is naar mijn mening een grote wens van docent, ouder, schoolhoofd, schoolinstantie, pedagoog en didactici.
Alle bovenstaande invalshoeken liggen ten grondslag aan mijn motivatie voor het doen van dit onderzoek.
De onderzoeksvraag waarmee ik op veldwerk vertrok luidt:
Hoe creëer ik een theaterles over een maatschappelijk thema voor de onderbouw van de basisschool?
Om hierachter te komen stelde ik mijzelf de volgende vragen:
- Hoe ziet de cognitieve en sociale ontwikkeling van leerlingen in de onderbouw eruit?
- Welke maatschappelijke thema’s zijn bespreekbaar in de onderbouw?
- Welke werkvormen en methodieken bestaan er voor het bespreken van maatschappelijke thema’s binnen de theaterlessen in de onderbouw?
- Hoe creëer ik een theaterles over een maatschappelijk thema voor de onderbouw van de basisschool?
Onderzoeksmethode
Literatuur: voor de eerste, de tweede en de derde deelvraag heb ik literatuur bestudeerd en gelezen.
De praktijk: in mijn onderzoek neem ik drie interviews af bij mensen met verschillende achtergronden en functies in het onderwijs en het theater.
Lena Luppes, theaterdocent onderbouw basisschool ‘t Palet:
’t Palet heeft voor de onderbouw, middenbouw en bovenbouw vaste theaterdocenten. Elke klas krijgt één keer in de week een halfuur tot anderhalf uur theaterles. Ik ben benieuwd welke inhoud Luppes aan deze lessen geeft en of maatschappelijke thema’s hier een rol in spelen.
Remko Went, coördinator educatie Maas theater en dans:
Het Maas theater en dans maakt voorstellingen voor kinderen, jongeren en families. Zo ook voor mijn onderzoeksdoelgroep, 4+. Voor een aantal van deze voorstellingen creëren zij ook educatie materiaal. Aangezien sommige voorstellingen een maatschappelijk thema bevatten ben ik benieuwd hoe het educatie materiaal hieromheen tot stand komt.
Marjolijn Gunst, theaterdocent en eigenaar van theaterschool Tortilla:
Gunst geeft theaterles op verschillende basisscholen in Rotterdam. Ik ben benieuwd welke inhoud Marjolijn aan deze lessen geeft en of maatschappelijke thema’s hier een rol in spelen.
Themba Schmitz, coördinator cultuureducatie Servicebureau Onderwijs & Cultuur en eigenaar van theaterschool Tortilla:
Schmitz heeft lessen gemaakt voor de Kunstbrigade, deze lessen gaan over maatschappelijke thema’s. Ik ben benieuwd hoe zij denkt over het bespreken van maatschappelijke thema’s met de onderbouw van de basisschool. En hoe deze lessen voor de kunstbrigade tot stand zijn gekomen.
